คลังความรู้ระบบราง

ภาพที่ 1 Odakyu Railway Lines

(Source: https://www.odakyu.jp/english/transport/)

หนึ่งในเส้นทางรถไฟในญี่ปุ่นบริเวณรอบนอกเมืองโตเกียวที่เป็นที่นิยมกันมากคือเส้นทางรถไฟสาย Odakyu ซึ่งปัจจุบันให้บริการเดินรถจากชินจุกุในโตเกียวถึงโอดาวาระซึ่งเป็นเส้นทางประตูหลักสู่เมืองท่องเที่ยวที่สำคัญ เส้นทางรถไฟนี้ เริ่มเปิดให้บริการตั้งแต่ปี 1927 

โดยเส้นทางให้บริการเป็นลักษณะรถไฟฟ้าชานเมืองตามภาพที่ 1 มีระยะทาง 120.5 กิโลเมตร ให้บริการผู้โดยสารเฉลี่ยวันละ 2 ล้านคน ส่วนใหญ่ 90% เป็นทางรถไฟทางคู่ (Double tracks) มีประมาณ 10% ที่มีทางรถไฟสี่ทางหรือ Quadruple tracks ให้บริการ  ด้วยรางขนาดกว้าง 1.067 เมตร

การให้บริการเดินรถของรถไฟสาย Odakyu Railway เริ่มต้นจากสถานี Shinjuku ในเมือง Tokyo ไปทาง ตะวันตกเฉียงใต้ มีปลายทางที่ต่างกันแยกเป็น Enoshima Line (OE)  Odawara Line(OH) และ Tama Line  (OT)   มีการให้บริการทั้งแบบปกติ (Local) แบบกึ่งด่วน (Semi-Express) แบบด่วน (Express) และแบบด่วนพิเศษ (Rapid Express)  ซึ่งใช้เวลาเดินทางแตกต่างกันไปจากรูปแบบการหยุดรถที่แตกต่างกัน ตั้งแต่หยุดรถทุกสถานีจนถึงการหยุดรถเฉพาะบางสถานีแสดงตามภาพที่ 2 ทั้งนี้ในการออกแบบการเดินรถ รถไฟปกติ (Local) ออกแบบสำหรับผู้โดยสารที่เดินทางในระยะสั้น  รถไฟแบบกึ่งด่วน (Semi-Express) และรถไฟแบบด่วน (Express) ออกแบบไว้สำหรับผู้โดยสารที่เดินทางในระยะปานกลาง และ รถไฟแบบด่วนพิเศษ (Rapid Express) ออกแบบสำหรับผู้โดยสารที่เดินทางในระยะยาว โดยอาจมีเพิ่มเติมรถไฟประเภท Commuter-Express และ Commuter Semi Express สำหรับการให้บริการในช่วงเร่งด่วนในตอนเช้า โดยรถไฟที่ให้บริการเหล่านี้มีราคาค่าโดยสารตามระยะทางการให้บริการ มีราคาเท่ากันสำหรับการเดินทางจากต้นทาง ปลายทางเดียวกัน 

อย่างไรก็ตามเส้นทางรถไฟนี้ ยังมีการให้บริการรถไฟท่องเที่ยวที่เน้นความสะดวกสบายด้วยขบวนรถพิเศษ 
"โรมานซ์คาร์" (Limited Express Romance Car) ที่มีค่าโดยสารพิเศษเพิ่มเติมสำหรับที่นั่งพิเศษที่นั่งสบายกว่ารถไฟแบบปกติซึ่งต้องมีการสำรองที่นั่งล่วงหน้า ความต่างที่สำคัญเมื่อเทียบกับการให้บริการรถไฟชานเมืองในประเทศไทย คือการที่รถไฟญี่ปุ่นที่ให้บริการแบบปกติคิดราคาค่าโดยสารตามระยะทางเป็นหลัก ไม่ได้แยกว่าเป็นรถเร็ว รถด่วน รถด่วนพิเศษ ต่างจากบ้านเรา ทั้งนี้ประเทศญี่ปุ่นมีตารางการการให้บริการเดินรถที่หลากหลายมากกว่าเพื่อตอบสนองความต้องการของผู้โดยสารที่แตกต่างกันและที่บริเวณสถานีส่วนมากมีทางหลีกที่เปิดโอกาสให้รถไฟที่ด่วนกว่าผ่านไปก่อนได้  

ภาพที่ 2 การเดินรถไฟที่ให้บริการแบบต่าง ๆ

(Source: https://www.odakyu.jp/wordpress/wp-content/themes/odakyu/common/english/pdf/transport/odakyu-line-route-map.pdf )

การให้บริการเดินรถไฟในภาพรวมของ Odakyu Railway มีขบวนรถไฟให้บริการแบบปกติทั้งหมดประมาณ 165 ขบวน และขบวนรถไฟด่วนพิเศษ โรมานซ์คาร์ อีก 17 ขบวน โดยมีความถี่สูงสุดในการให้บริการประมาณ 39 ขบวนต่อชั่วโมงในช่วงทางรถไฟสี่ทางให้บริการ และ 33 ขบวนต่อชั่วโมงในช่วงที่เป็นทางคู่ 

ครั้งนี้ทีมงานได้ทดลองนั่งรถไฟ Odakyu Railway โดยเดินทางจาก สถานี Shinjuku (OH01)  ไป Sagami-Ono (OH28) ด้วย Express Line  ก่อนต่อรถ Local Line ไปสถานีปลายทาง  Katase Enoshima (OE16) หลังแวะพักเหนื่อยบริเวณริมทะเลใกล้สถานีแล้วจึงเดินทางต่อไปขึ้นรถไฟสาย  Enoshima Dentetsu Line ที่อยู่ห่างไปประมาณ  600 เมตร  ซึ่งเป็นรถไฟฟ้าทางเดี่ยวสายเก่าระยะทางทั้งหมดเพียงประมาณ 10 กิโลเมตร ขนาดราง 1.067 เมตร (Cape Gauge) เหมือนรถไฟ conventional หรือ non-highspeed line ที่ให้บริการในญี่ปุ่น รถไฟ Enoshima Dentetsu Line มีส่วนของเส้นทางที่เลาะตามริมชายทะเลและต่อเชื่อมไปยัง เมือง Kamakura ที่ตั้งของพระพุทธรูปขนาดใหญ่ที่เรียกกันว่า Great Buddha of Kamakura เส้นทางรถไฟสายนี้เป็นเส้นทางรถไฟสายสั้นๆ เป็นเส้นทางที่มีความสวยงามและปรากฏในหนังหลายเรื่อง ระหว่างห้องคนขับและห้องผู้โดยสารกั้นด้วยกระจกใสที่สามารถมองเห็นเส้นทางด้านหน้าได้ดังแสดงในภาพที่ 3

ภาพที่ 3  เส้นทางรถไฟ Enoshima Dentetsu Line ช่วงที่เลียบริมทะเล

ความน่าสนใจของเส้นทางรถไฟนี้คือ  เส้นทางรถไฟยังเป็นรถไฟฟ้าทางเดี่ยว และมีทางถนนตัดผ่านเป็นช่วงๆ   ตารางรถไฟในเส้นทางนี้มีการปรับเปลี่ยนตารางรถไฟใหม่  ที่มีความถี่หรือ headway ในการเดินรถเป็น 14 นาที  จากเดิมที่มีกำหนดการให้บริการแบบ Cyclic Timetable ที่กำหนดการเดินรถจะเหมือนกันทุกชั่วโมงคือจะมีรถออกในนาทีที่ 00, 12, 24, 36, 48    หรือมีรถไฟออกทุก 12 นาที  แม้ว่าการกำหนดแบบ Cyclic Timetable มีข้อดีที่ผู้โดยสารสามารถจดจำได้ง่าย แต่บริษัทก็เลือกที่จะปรับตาราง timetable  เพิ่ม headway ให้เป็น 14 นาที (ดังแสดงในภาพที่ 4) เพื่อให้รถสามารถเดินทางได้ตรงเวลามากกว่าแบบเดิมที่เป็น Cyclic Timetable 

                                                                                                                    ภาพที่ 4 ตารางการเดินรถไฟ Enoshima  Dentetsu Line  

(Source: https://www.enoden.co.jp/common/images/train/pdf_en/06ENOSHIMA_en.pdf)

สำหรับการเดินทางกลับ Tokyo ครั้งนี้ เราลองรถไฟ monorail แบบแขวน (Suspension railway) ที่เป็นรถไฟสายเก่าแก่อีกเส้นทางหนึ่ง ตั้งแต่ปี 1970 ระยะทางรวม 6.6 กม  เรียกว่า Shonan monorail  ที่มีสถานีต้นทาง Shonan-Enoshima อยู่ใกล้ๆ กับสถานี Enoshima  ของเส้นทางรถไฟ Enoshima Dentetsu Line ในการเดินทางด้วย Shonan monorail เดินทางจากสถานีต้นทาง Shonan-Enoshima ไปจนสุดปลายทางที่สถานี Ofumi station ดังแสดงในภาพที่ 5 หลังจากนั้นก็ต่อ JR-Yokosuka Line JO  ไปสุดทางที่สถานี Tokyo เนื่องจากที่พักเราอยู่ไปทางตะวันออกของ Tokyo เราจึงเลือกต่อด้วย JR Line ที่มีสัญลักษณ์ในกรอบรูปสี่เหลี่ยมเหมือนกันเพื่อไปลง Okachimachi Station ซึ่งจะถูกกว่าการเดินทางต่อเป็น Tokyo Metro ที่ที่มีสัญลักษณ์ในกรอบรูปวงกลม  

ภาพที่ 5 ปลายทางรถไฟสาย  Shonan monorail  ที่สถานี Ofumi Station

โดยการเดินทางด้วยระบบสาธารณะครั้งนี้ เราใช้  Google Map ในการวางแผนการเดินทาง  ใช้บัตร SUICA ในการเดินทางรถสาธารณะทั้งรถเมล์และรถไฟฟ้า  ทั้งนี้ในส่วนของบัตรเดินทางเราสามารถซื้อที่สถานีได้เช่นกัน  โดยเราสามารถระบุสถานีปลายทาง หรือ เลือกจากราคาที่กำหนดก็ได้ (ดังภาพที่ 6-7 )

ในการเดินทางครั้งนี้ ได้รับเกียรติจาก ท่านอาจารย์ Professor Norio Tomii จากมหาวิทยาลัย Nihon University และ Professor Koseki Takafumi   จากมหาวิทยาลัย University of Tokyo ที่ร่วมเดินทาง ให้ความรู้และช่วยแนะนำการเดินทางด้วยรถไฟหลากหลายรูปแบบ  ถือเป็นการเดินทางที่เต็มเปี่ยมไปด้วยความรู้และประสบการณ์  ขอบคุณอาจารย์ทุกท่านจากทุกมหาวิทยาลัยในเครือข่าย   Hub of Talent  ที่ร่วมเดินทาง ร่วมเรียนรู้และแบ่งปันความรู้กันค่ะ

ภาพที่ 6: ราคาค่าเดินทางจาก  Ofumi station ถึง Okachimachi Station (830 Yen)

ภาพที่ 7: หน้าจอจากเครื่องซื้อตั๋วเดินทางจาก  Ofumi station ถึง Okachimachi Station แบบเที่ยวเดียว

ผู้แต่ง : รศ. ดร. วเรศรา วีระวัฒน์

สาขาที่เกี่ยวข้อง : Railway Bridges and Tunnels